Đình Tiền Lệ đã trở thành di tích lớn đầu tiên được lưu giữ, trưng bày nguyên trạng bằng công nghệ số hóa và tương tác 3D.
Di tích được số hóa 3D đem lại lợi ích ở rất nhiều mặt:
- Tòa đình Việt từ nay sẽ trường tồn trong không gian VR3D
- Người quản lý, tu bổ sẽ luôn có một tham chiếu chính xác với đầy đủ màu sắc, kích thước, mặt cắt ngay cả khi di tích thực đã hạ giải. Những sai lệch, biến dạng khi sửa chữa, trùng tu sẽ dễ dàng được phát hiện và điều chỉnh...
- Người nghiên cứu thỏa thích bóc tách, đo vẽ cấu kiện, xem bản dập của cả khu di tích .
- Người yêu di sản có thể tham quan từ bất cứ đâu.
- Những bản sao 3D chất lượng cao như tòa đình này còn là sự phòng ngừa (bảo hiểm) cho các di sản quí trước cuộc sống biến động, là hàng rào kỹ thuật ngăn trùng tu ẩu...
- Lợi ích của tòa đình được số hóa 3D còn lan cả sang nhiều lĩnh vực khác như: mỹ thuật, khảo cổ, giáo dục... nữa!
Chất lượng kỹ thuật mà VR3D thực hiện ở di tích này hoàn toàn chưa từng có tiền lệ:
- Chỉ riêng khâu quét 3D thôi, đã chưa có công trình kiến trúc lớn nào trên thế giới được làm với độ phân giải cao mà bao phủ hầu hết mọi ngóc nghách từ trong ra ngoài, ghi nhận từng thớ gỗ, kẽ gạch như ở đây ( Do lượng dữ liệu khi quét 3D phân giải cao quá lớn, phần nào vượt quá khả năng xử lý của thiết bị hiện tại nên các công trình lớn trên thế giới chỉ được Scan 3D một cách phiến diện, cục bộ và chỉ ở phân giải thấp )
- Còn về mặt giao tiếp giữa người xem và di tích ảo, VR3D vừa tạo ra và áp dụng lần đầu ở đây một kịch bản tương tác 3D chuyên cho tham quan, nghiên cứu công trình lớn ( đi theo tour ): tiện lợi và cũng chưa có tiền lệ trong cùng lĩnh vực...
Để tìm ra giải pháp thu thập đủ và xử lý tốt được lượng dữ liệu cực lớn của di tích này - nhiều gấp vài trăm lần dữ liệu của 1 bức tượng - VR3D mất hơn 2 năm liên tục thử nghiệm, hơn 4 tháng dốc sức thi công, nhiều lần tưởng như bỏ cuộc. Rất nhiều thời gian, chi phí và cả mồ hôi trên thực địa đã giúp VR3D hiện thực hóa ước mơ: " Số hóa 3D toàn diện, lưu giữ hiện trạng, tạo ra bảo hiểm về kỹ thuật cho các di tích lớn"! Tòa đình ảo là niềm tự hào kỹ thuật của VR3D, trong vài năm tới chắc khó có công trình lớn nào đạt chất lượng số hóa và tương tác 3D chuyên sâu mà tiện lợi như ngôi đình này!
Ít hôm tới, chúng tôi sẽ cập nhật thêm cả tính năng xem bằng kính VR để các bạn có cảm giác được thực sự đi trong di tích (sẽ hỗ trợ mọi loại kính, xem ngay trên web, không cài đặt)
Phiên bản giới thiệu online này của đình Tiền Lệ có độ phân giải đã được giảm để phù hợp với tốc độ đường truyền mạng Việt nam và cấu hình thiết bị của đa số người xem (các bạn nên xem các chi tiết nhỏ ở chế độ "bản dập").
Tòa đình ảo cũng đa dụng nhiều công năng thiết thực như những ngôi đình thật ngày xưa vậy.
Ngày xưa... những ngôi đình luôn là kiến trúc cộng đồng đa dụng và quan trọng nhất của người Việt: Từ công to như đặt lệ làng, soạn hương ước đến việc phân xử tranh chấp nhỏ các cụ đều mang ra đình. Lúc nông nhàn trên sân đình dân làng vui quanh chiếu chèo, sới vật. Khi cấp bách nguy nan ( nước lên, lửa cháy, giặc giã... ) tiếng trống ở đình lại dồn dập gọi tráng đinh. Đình cũng là nơi đón khách của làng, nơi tụ tập ăn khao, ăn khoán... Đến hoạt động tâm linh ở đình cũng rất thiết thực: Thờ Thành hoàng làng - thường là hào kiệt bản địa - có công lập làng, dạy nghề hay bảo vệ nhân dân.
Một ngôi đình mà bao quát hầu hết các chức năng then chốt: Lập pháp, hành pháp, văn hóa, thể thao... cho đến cả hoạt động uống nước nhớ nguồn như vậy thì các công trình công cộng khác trong làng ( chùa, quán, đền, miếu... ) khó có thể so sánh nổi về công dụng. Đình đúng là linh hồn, là "tiểu triều đình" trong ngôi làng Việt. VR3D cũng chọn công trình ý nghĩa này để áp dụng những kỹ thuật tinh hoa nhất của mình.
Nằm sát nội đô, nhưng đình Tiền Lệ xưa cũ như ở trong cổ tích: Hơn 70 năm chưa trùng tu, những sứt sẹo của thời gian vẫn còn nguyên vẹn, cuộc sống hiện đại tưởng như ở rất xa. Về đây, xuôi theo con dốc nhỏ từ đê Song phương đổ xuống, đặt gót lên sân đình gạch cổ xù xì ta sẽ thấy thời gian như lùi lại theo từng bước chân. Ngước lên, ngợp mắt là một tòa đại đình già nua gân guốc, cũ kỹ đến hoang sơ - đẹp chùn chân với tường rêu, ngói sạt, song gỗ xiêu xiêu. Tổng thể hài hòa, thân thuộc - Khí sắc thanh tao, nhiều phần thoát tục - với 1 đàn linh thú rập rình trên mái đao, bờ chảy. Xuôi tiếp theo thần đạo, bước vượt thềm rồng, thấy dãy cột hiên nứt nẻ đứng hai bên, nghiêng mình che chống cho một nội thất âm u, vàng son thấp thoáng... Lúc này ta như đã bước vào một thời đại khác, thời của ông bà, cụ kỵ ngày xưa...
Thôi các bạn hãy tự về đây, tự cảm nhận tiếp theo cách của riêng mình. Đình sắp trùng tu rồi, vẻ đẹp phong sương này chắc không còn lâu nữa. Hãy về đây sờ từng thớ gỗ, chiêm ngưỡng vẻ liêu trai, selfie với ngôi đình già, hiểu thêm Việt tục... Mỏi thì ngồi bệt bên thềm, khát đã có nước mưa trong bể. Vừa hứng gió mát Song phương ùa xuống, vừa cùng lão đình nhìn ra sông Đáy: mơ về thuở cây đa bên cạnh chưa bị chặt , bến nước phía trước vẫn đông vui... (Mách nhỏ với các bạn: Ngoài đình trông huyền bí nhất từ lúc xẩm chiều, trong đình thì dễ xem hơn từ lúc giữa trưa)
Lần đầu bao quát cả di tích lớn, đã dùng hết tâm sức nhưng sai lỗi vẫn còn, hẹn các bạn ở những sản phẩm sau đẹp hơn, nhanh hơn, nhiều tính năng hơn.
Công nghệ số hóa di sản và bảo tàng ảo của VR3D (nay là Viz4D) có thể tạo ra những thay đổi mang tính cách mạng trong quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản:
Trung tâm dữ liệu số hóa di sản 3D cấp quốc gia có thể tập trung một số lượng không hạn chế dữ liệu của di tích từ tất cả các địa phương, mọi nguồn gốc hiện vật cả tư nhân lẫn nhà nước, thậm chí cả các hiện vật Việt nam đang thuộc sở hữu nước ngoài cũng có thể số hóa mang về. Kích thước trưng bày không giới hạn, các khu di tích lớn đều có thể bảo quản dữ liệu trong bảo tàng 3D của nền tảng số quốc gia. Hệ thống trưng bày sẽ cực kỳ phong phú, xem nhiều ngày không hết với đầy đủ các kịch bản tham quan, nghiên cứu mà không cần có chi phí bảo vệ, nhân sự hay mặt bằng gì cả. Di sản văn hóa Việt nam sẽ tận dụng được sức mạnh của công nghệ số hóa di sản 3D và mạng Internet để lan tỏa ra thế giới ( đây cũng là kênh marketing online cho các di tích và bảo tàng thực).
Hệ thống phân cấp truy cập của VR3D còn có thể giúp bộ Văn Hóa dễ dàng chia sẻ dữ liệu cho các bộ ngành khác. Dữ liệu chất lượng cao có thể liên thông với các cơ quan nghiên cứu về Khảo cổ, Mỹ thuật, Kiến trúc... Dữ liệu online có chất lượng vừa đủ dùng được ngay trong quảng bá, xúc tiến du lịch và còn có thể đặt thẳng vào giáo trình điện tử của ngành Giáo dục. Chỉ một lần số hóa nhưng sử dụng được mãi cho nhiều người, nhiều nghành. Đây là phương án có hiệu suất sử dụng cao và tiết kiệm chi phí xã hội nhất. VR3D không chỉ lưu trữ những bản sao 3D chính xác của các di sản mà còn tích hợp vào nó những tính năng mơ ước của người nghiên cứu, bảo tồn. Đó là khả năng tự đo đạc, tạo mặt cắt, bản rập...ngay trên thiết bị cá nhân, từ bất cứ đâu. Tất cả các đặc điểm, chi tiết nhỏ nhất đều được lưu trữ, tạo ra ID của di sản, có thể phát hiện ngay việc tráo đổi hiện vật hay trùng tu sai lệch. Dữ liệu 3D chi tiết còn là sự bảo hiểm kỹ thuật, là cơ sở khoa học để phục dựng lại di tích nếu có rủi ro bất thường xảy ra. VR3D có thể là nền tảng để toàn dân đều có thể tham gia nghiên cứu, giám sát, bảo vệ di sản.
Tại sao đình Tiền lệ lại được VR3D chọn để dốc sức thử nghiệm việc số hóa một di tích? - Đầu tiên là vẻ đẹp thô lũa, sần sẹo đầy dấu ấn lịch sử: Nhìn xa đã thích rồi, vào gần nhìn nắng lách qua vách gỗ, rơi trên nền gạch cũ ... thì bủn rủn chân tay, bị chinh phục hoàn toàn. Càng nhìn càng chết lặng, không muốn rời ra, lập tức lên kế hoạch số hóa ngay tại chỗ. - Tiếp đến là cự ly không quá xa: Cách nơi chúng tôi ở chỉ khoảng 30 km, dễ vận chuyển đồ nghề. Tinh mơ lên đường, xẩm tối dọn đồ về, thực phẩm có thể mang đi. Giữ được sức khỏe, bớt rất nhiều chi phí, dành hết thời gian cho công việc. - Địa thế thuận lợi tự nhiên: Không vướng nhà dân, ít bị cây che, không có điện cao thế, lại có con đê phía sau là dàn giáo trời cho. An toàn hơn trong lao động mà đỡ được rất nhiều công sức. - Ánh sáng rẻ hơn cho nội thất: Đình đã mất hết cửa lại nhìn ra sân lớn phía tây nên nắng hắt đều cả ngày. Đỡ rất nhiều tiền mua đèn (với không gian lớn và tối như đình chùa có thể giảm cả trăm triệu chứ không ít), lại chẳng phải lo cánh cửa bị sai vị trí do đóng mở khi làm nhiều ngày. - Lòng người đôn hậu cũng là một yếu tố then chốt nhất: từ cụ trông đình hiền lành đến hàng xóm xung quanh chất phác đã giúp chúng tôi rất nhiều trong công việc và sinh hoạt. Ngay cả khi cụ từ có việc đi vắng, các thanh thiếu niên ra trông đình thay, đều tế nhị đứng chơi ngoài xa, giữ khoảng cách cho chúng tôi tự nhiên làm việc. An ninh tốt mà vẫn thấm tình người, ngôi đình số hóa thành công đầu tiên chính là nhờ lòng người làng rộng mở. VR3D đi số hóa đã nhiều năm, nhiều nơi nên cũng có nhiều trải nghiệm về "lòng người quanh di tích", có nơi bực đến mức delete dữ liệu để xóa bớt kỷ niệm xấu trong lòng. - Trong đình thông thoáng: Thi công thuận lợi, có thể tập trung hoàn toàn vào giá trị lịch sử và vẻ đẹp kiến trúc. Không bị vướng bởi những thứ đời thường như: bàn ghế, quạt trần, cờ phướn, bánh trái nước ngọt hay hoa đèn xanh đỏ... Theo kinh nghiệm của chúng tôi, mấy thứ không phải di sản này có thể làm tăng khối lượng công việc lên gấp đôi. - Rồi nhiều vấn đề phải chuẩn bị khác từ tâm lý, nhân lực, thời gian, sức khỏe đến đồ nghề, kinh phí ... mọi sự đều dần hội đủ. Có lẽ mặt tâm linh cũng đa phần thuận lợi. Nói chung là ngôi đình này hợp duyên và đủ tầm để VR3D cố sức. Nhiều thuận lợi là vậy nhưng vẫn mất 4 tháng thi công và vài lần tưởng như bế tắc.
